Weerstandsvermogen en risicobeheersing

In het bestuursakkoord 2018-2022 "De kracht van Apeldoorn" en ons collegewerkprogramma "Krachtig verder" gaven we aan dat financieel herstel speerpunt blijft. We willen voldoende eigen vermogen hebben bij een solvabiliteit van tenminste 20%. De schuldpositie willen we klein houden. Risico’s spelen hierbij een tweeledige rol: enerzijds zorgt het financieel herstel voor een stevige buffer om mogelijke risico’s op te vangen, anderzijds kan de omvang van risico’s (het tempo van) dit financiële herstel beïnvloeden.

Bij het opmaken van de vorige jaarrekening concludeerden wij dat we onze doelstelling van financieel herstel hadden bereikt. In 2021 hebben wij onze financiële positie verder verstevigd. We hebben een eigen vermogen opgebouwd van € 169 miljoen waarvan ruim € 104 miljoen in de algemene reserve. Daarbij komt nog het rekeningresultaat over 2021 van € 39,1 miljoen. We zien dat mede als gevolg van Corona, maar ook door een capaciteitsvraagstuk een aantal in 2021 geplande activiteiten en projecten nog niet (volledig) is uitgevoerd. We zien dat de inkomsten van de gemeente vooral door incidentele bijdragen (Algemene uitkering, corona, subsidies, verkoopresultaat Grondbedrijf) fors zijn toegenomen. Aan de andere kant bleven budgetten onderbenut (vooral in het sociaal domein), wat mede geleid heeft tot het positieve rekeningresultaat van € 39,1miljoen. Onze solvabiliteit was in 2020 al boven de 20% gekomen en is in 2021 aanzienlijk verder verbeterd naar circa 28%. Onze schuldquote is ook aanzienlijk verder gedaald tot beneden de 60%. Met het toenemen van de reserves en het positieve jaarrekeningresultaat hebben wij een goed weerstandsvermogen.

De grafiek hieronder toont het beeld van ons financieel herstel in de afgelopen 11 jaar met het dieptepunt in 2011 en het geleidelijk herstel sinds de vaststelling van de zomernota 2012.
In de zomernota richtten we ons financieel herstel op herstel van de negatieve algemene reserve met als ijkpunt: een algemene reserve van minimaal € 15 miljoen in 2022. Dat leek toen ver weg. Met de decentralisatie van het sociaal domein namen onze budgetten en risico’s echter fors toe. Daarom hebben we in 2015 de lat voor financieel herstel hoger gelegd en met de gemeenteraad nieuwe ijkpunten afgesproken: weerstandsvermogen, solvabiliteit en schuldquote.

De financiële buffer die we sinds 2012 opgebouwd hebben en de lage schuldquote geven een solide financiële basis voor de toekomst. Toch blijft het van belang om structureel aandacht te blijven geven aan onze financiële positie. De coronapandemie lijkt zich gunstig te ontwikkelen maar speelt in ons dagelijkse leven nog steeds een belangrijke rol. Daarnaast zien we een nieuwe zorg ontstaan met een stijgende inflatie, waarbij het risico bestaat dat stijgende kosten niet direct en niet volledig worden gecompenseerd met stijgende inkomsten. Verder is onze begroting in de jaarschijven 2023, 2024 en 2025 nog niet structureel sluitend. Plannen van de nieuwe regering lijken wel een gunstiger bijdrage voor deze opgave te leveren. Bij het opstellen van de MPB 2023- 2026 zal dit meer concreet worden.

De onderstaande tabel geeft een samenvattend overzicht. De indicatoren voor de solvabiliteit en netto gecorrigeerde schuldquote tonen we ten opzichte van de ijkpunten die wij met de gemeenteraad hebben afgesproken. Voor de andere kengetallen gebruiken wij de normen van de provincie Gelderland.

 
Een aantal indicatoren / kengetallen is in relatief korte tijd nog behoorlijk gewijzigd. De grootste oorzaken hiervan zijn de decembercirculaire van het Rijk die nog voor grote mutaties heeft gezorgd en de totstandkoming van het Regeerakkoord van het Rijk met bijbehorende startnota die een richting geeft voor bijvoorbeeld het (lager) inschatten van bepaalde risico’s.

IJkpunten

Netto schuldquote gecorrigeerd (verplicht)
De netto schuldquote geeft een waarde aan onze liquiditeitspositie (zie ook hoofdstuk 2.3.4 in de Paragraaf Financiering). Voor een financieel gezonde situatie moet deze netto schuldquote lager zijn dan 90%. Voor de schuldquote gecorrigeerd houden we de volgende normen aan:

De gecorrigeerde schuldquote blijft sinds 2018 (rekening 2017) onder de 90%. Nadat in 2020 de netto schuldquote al fors verbeterde, zette deze dalende lijn in 2021 verder door. Zoals u in de balans en in de Paragraaf Financiering kunt zien, zijn de schulden behoorlijk afgenomen. Daarnaast heeft de hoogte van de baten invloed op dit kengetal. Die waren in 2021 behoorlijk hoger dan begroot door subsidies van het Rijk en van de provincie Gelderland en door een hogere algemene uitkering onder andere in verband met Corona. Onze schuldquote van 56% is goed. Wij voorzien met het doortrekken van de begroting 2022-2025 dat de schuldquote de komende jaren beneden de 90% zal blijven, bij verder ongewijzigd beleid.

Solvabiliteitsratio
We hanteren de volgende normen voor onze solvabiliteit, conform de afspraak met de gemeenteraad:

We wilden onze solvabiliteit terugbrengen op het niveau van 2008. We hebben afgelopen jaren onze solvabiliteit steeds kunnen verbeteren, Door het positieve jaarrekeningresultaat over 2020 hadden wij de mijlpaal en het gewenste niveau al in 2020 bereikt. Het is ons meer dan gelukt om de solvabiliteit in 2021 op het gewenste niveau te houden, hij is verder toegenomen naar nu circa 28%, Op basis van de huidige MPB verwachten wij een stabiele ontwikkeling in de komende jaren.

Weerstandsvermogen
Het risicoprofiel van de gemeente Apeldoorn was in de afgelopen jaren fors gestegen. Nu we een beter beeld hebben van de effecten van de genomen beheersmaatregelen en we extra middelen verwachten van het Rijk en de coronacrisis zich gunstiger lijkt te ontwikkelen, is ons risicoprofiel verder verbeterd. Ons eigen vermogen is gegroeid naar € 169 miljoen. Daarbij komt dan nog het rekeningresultaat 2021 van € 39,1 miljoen. Het weerstandsvermogen is 3,68. Dat geeft aan, dat we goede buffers hebben om onze risico's op te vangen.

Overige kengetallen
De structurele exploitatieruimte geeft de flexibiliteit van de begroting aan. In hoeverre zijn de exploitatielasten en baten incidenteel. In 2021 hebben onder andere incidentele extra inkomsten en uitgaven als gevolg van Corona, subsidies zoals vanuit de regiodeal, verkoop en afwaardering Vastgoed, BTW met betrekking tot sportaccommodaties en andere mutaties plaatsgevonden. Ten opzichte van de begroting 2021 waarin wij structureel een beperkt tekort raamden, hebben wij bij het opmaken van deze jaarrekening een overschot op de structurele posten.
Onze grondexploitatie is beperkt en de risico’s van het Grondbedrijf zijn afgedekt door de Algemene Reserve Grondbedrijf en de risicovoorziening van het Grondbedrijf (zie 2.1.4.2).
De belastingquote (lokale woonlast t.o.v. landelijk gemiddelde woonlast meerpersoonshuishoudens) geeft aan in hoeverre de gemeente in geval van een structureel exploitatietekort ruimte heeft om met belastingverhoging tot een sluitende begroting te komen. Midden 2021 heeft Coelo de 'kerngegevens grote gemeenten 2021' gepresenteerd. Daar zagen we dat het gemeentelijk beleid om per 2021 onze OZB met niet meer dan de inflatie te verhogen en de geringe tariefsverhoging van afval in 2021 positief heeft uitgewerkt. Onze woonlasten zitten in 2021 op het niveau van het landelijk gemiddelde en zullen bij voortzetting van dit beleid verder dalen.